Χαμηλή πίεση: Τι πρέπει να προσέξετε;

Αλεξόπουλος Αναστάσιος

Παθολόγος

21 Οκτ 2024

Η καρδιά είναι το όργανο που ελέγχει την κυκλοφορία του αίματος σε ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα. Συγκεκριμένα, όταν η καρδιά συστέλλεται ωθεί τη μεταφορά αίματος προς τα υπόλοιπα μέρη του σώματος μέσω των αιμοφόρων αγγείων, ενώ όταν διαστέλλεται συγκεντρώνει το μη οξυγονωμένο αίμα πίσω σε αυτή μέσω των φλεβών και τριχοειδών αγγείων. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται αδιάκοπα για όλη τη ζωή ενός ανθρώπου.

Η αρτηριακή πίεση περιγράφει τη δύναμη που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών, όταν κυκλοφορεί μέσω αυτών προς τα διάφορα μέρη του σώματος. Ως μονάδα μέτρησης της αρτηριακής πίεσης χρησιμοποιείται το χιλιοστόμετρο στήλης υδραργύρου (mmHg), ενώ αυτή εκφράζεται με δύο μετρήσεις: τη συστολική και τη διαστολική πίεση.

• Συστολική (ή "μεγάλη") πίεση, καλείται η πίεση στις αρτηρίες κατά τη συστολή της καρδιάς, όταν ωθείται το αίμα προς τα διάφορα μέρη του σώματος
• Διαστολική (ή "μικρή") πίεση, καλείται η πίεση στις αρτηρίες κατά τη διαστολή της καρδιάς, όταν το αίμα ρέει από τα διάφορα μέρη του σώματος πίσω στην καρδιά

Επομένως, κατά τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης προκύπτουν δύο ενδείξεις, πρώτα αυτή που αφορά τη συστολική πίεση και ύστερα αυτή που αφορά τη διαστολική πίεση. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει συστολική πίεση 130 mmHg και διαστολική πίεση 80 mmHg, η συνολική αρτηριακή πίεση θα εμφανιστεί ως 130/80 mmHg.

Πότε θεωρείται η πίεση χαμηλή;

Η χαμηλή αρτηριακή πίεση, ή αλλιώς υπόταση, εμφανίζεται όταν η πίεση που ασκείται από το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών είναι χαμηλότερη από το φυσιολογικό, που ορίζεται συνήθως ως η πίεση που είναι μικρότερη από 120/80 mmHg.

Για τους περισσότερους ενήλικες, ως χαμηλή ορίζεται η αρτηριακή πίεση που είναι μικρότερη από 90/60 mmHg, ή αλλιώς η συστολική πίεση είναι χαμηλότερη από 90 mmHg και η διαστολική χαμηλότερη από 60 mmHg.

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίζουν συνεχώς χαμηλή αρτηριακή πίεση και αυτό να είναι φυσιολογικό για αυτούς. Όταν όμως, εμφανίζεται απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης, τότε αυτό μπορεί να υποδεικνύει κάποιο σοβαρότερο πρόβλημα, που να σχετίζεται με την περιορισμένη ροή του αίματος στην καρδιά, τον εγκέφαλο ή άλλα όργανα του σώματος.

Υπάρχουν διάφορα είδη χαμηλής αρτηριακής πίεσης:

• Ορθοστατική υπόταση: Ξαφνική πτώση της αρτηριακής πίεσης όταν κάποιος σηκώνεται απότομα μετά από καθιστή ή ξαπλωτή στάση
• Μεταγευματική υπόταση: Πτώση της αρτηριακής πίεσης 1 - 2 ώρες μετά το γεύμα
• Νευρογενής υπόταση: Πτώση της αρτηριακής πίεσης μετά από παρατεταμένη ορθοστασία

Ποια είναι τα συμπτώματα της χαμηλής πίεσης;

Η χαμηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να μην προκαλεί πάντα συμπτώματα, αλλά μερικές φορές η μειωμένη ροή του αίματος στον εγκέφαλο και άλλα όργανα λόγω της υπότασης, μπορεί να οδηγήσει στα εξής συμπτώματα:

• Ζάλη 
• Λιποθυμία
• Θολή όραση
• Αίσθημα παλμών
• Σύγχυση
• Ναυτία
• Αδυναμία
• Πονοκέφαλο
• Πόνο στον αυχένα ή στην πλάτη
• Γρήγορη και ρηχή αναπνοή
• Προβλήματα συγκέντρωσης
• Χλωμό δέρμα
• Κούραση

Μια ξαφνική πτώση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να είναι επικίνδυνη, ενώ όταν αυτή είναι μεγάλη μπορεί να είναι ακόμη και απειλητική για τη ζωή.

Τι προκαλεί τη χαμηλή πίεση;

Η βέλτιστη αρτηριακή πίεση για τους ενήλικες ορίζεται ως χαμηλότερη από 120/80 mmHg. Η αρτηριακή πίεση ενός ανθρώπου όμως μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη στιγμή της ημέρας. Για παράδειγμα, το πρωί η αρτηριακή πίεση είναι συνήθως χαμηλότερη και σταδιακά μπορεί να αυξηθεί έως και 30 - 40 mmHg αργότερα μέσα στην ημέρα.

Είναι σημαντικό η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης να γίνεται περίπου τις ίδιες ώρες κάθε μέρα και κάτω από παρόμοιες συνθήκες.

Υπάρχουν διάφοροι ακόμη παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση, εκτός από την ώρα της ημέρας, όπως:

• Η φυσική κατάσταση 

Τα άτομα που είναι υγιή και έχουν καλή φυσική κατάσταση, λόγω τακτικής σωματικής άσκησης, τείνουν να έχουν φυσικά χαμηλότερη αρτηριακή πίεση σε κατάσταση ηρεμίας

• Τα επίπεδα stress

Όταν τα επίπεδα του stress στο σώμα είναι αυξημένα, η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα από ότι συνήθως, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αρτηριακή πίεση. Αντιθέτως, όταν κάποιος είναι χαλαρός, η αρτηριακή πίεση μπορεί να μειώνεται

• Η ηλικία

Με την πάροδο της ηλικίας, όσο κάποιος μεγαλώνει, είναι πιο πιθανό να εμφανίσει ορθοστατική ή μεταγευματική υπόταση

• Η κατανάλωση φαγητού

Το αίμα χρησιμοποιείται για την πέψη της τροφής στο στομάχι, με αποτέλεσμα αμέσως μετά από ένα γεύμα να είναι πιθανό να εμφανιστεί μείωση της αρτηριακής πίεσης

• Η λήψη ορισμένων φαρμάκων

Ορισμένα φάρμακα, όπως τα διουρητικά, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, τα φάρμακα για τη νόσο του Parkinson, οι α-αδρενεργικοί αποκλειστές, οι β-αποκλειστές και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας μπορούν να προκαλέσουν υπόταση

• Η παρατεταμένη ανάπαυση στο κρεβάτι

Η μειωμένη κίνηση λόγω παρατεταμένης παραμονής στο κρεβάτι και η μειωμένη δραστηριότητα του νευρικού συστήματος μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της αρτηριακής πίεσης

• Η εγκυμοσύνη

Κατά τις πρώτες 24 εβδομάδες της εγκυμοσύνης είναι πολύ συχνή η χαμηλή αρτηριακή πίεση, λόγω της γρήγορης διαστολής των αιμοφόρων αγγείων. Συνήθως όμως, μετά τον τοκετό, η αρτηριακή πίεση επιστρέφει στα φυσιολογικά της επίπεδα

• Η θερμοκρασία του σώματος

Όταν ένας άνθρωπος κρυώνει, παρουσιάζεται επιβράδυνση του καρδιακού παλμού, γεγονός το οποίο συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης

• Η αφυδάτωση

Η αφυδάτωση του οργανισμού μπορεί να προκαλέσει μείωση του όγκου του αίματος στο σώμα, με αποτέλεσμα να προκληθεί μείωση της αρτηριακής πίεσης

Εκτός από τα παραπάνω, η χαμηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να είναι και αποτέλεσμα ορισμένων προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

• Καρδιαγγειακά προβλήματα

Ορισμένες παθήσεις που αφορούν το καρδιαγγειακό σύστημα, όπως η βραδυκαρδία, τα προβλήματα με τις βαλβίδες της καρδιάς, η καρδιακή ανεπάρκεια και η καρδιακή προσβολή, μπορεί να δυσκολέψουν τη δουλεία της καρδιάς και να οδηγήσουν σε πτώση της αρτηριακής πίεσης

• Ενδοκρινικές διαταραχές

Διαταραχές στα ενδοκρινικά συστήματα του σώματος, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η νόσος του Addison, η υπογλυκαιμία ή μερικές φορές και ο σακχαρώδης διαβήτης, μπορούν να προκαλέσουν μείωση της αρτηριακής πίεσης

• Μεγάλη απώλεια αίματος λόγω αιμορραγίας

Η μεγάλη απώλεια αίματος λόγω αιμορραγίας στο εσωτερικό του σώματος ή κάποιου τραυματισμού προκαλεί μείωση του όγκου του αίματος, με αποτέλεσμα να παρατηρείται απότομη μείωση και στην αρτηριακή πίεση

• Σηψαιμία

Η σηψαιμία προκύπτει όταν τα βακτήρια από μια λοίμωξη στο σώμα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και παράγουν τοξίνες που επηρεάζουν τα αιμοφόρα αγγεία. Η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη μείωση της αρτηριακής πίεσης, που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα

• Αναφυλαξία

Η αναφυλαξία είναι μια σοβαρή αλλεργική απόκριση που οργανισμού, που μπορεί μεταξύ άλλων συμπτωμάτων, να οδηγήσει και σε δραματική μείωση της αρτηριακής πίεσης

• Διατροφικές ελλείψεις

Οι ελλείψεις ορισμένων θρεπτικών συστατικών, όπως η βιταμίνη Β12, το φολικό οξύ και ο σίδηρος, μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση αναιμίας, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αρτηριακή πίεση

Ποια είναι η αντιμετώπιση της χαμηλής πίεσης;

Εάν κάποιος έχει χαμηλή αρτηριακή πίεση, αλλά δεν παρουσιάζει συμπτώματα, τότε πιθανώς να μην χρειάζεται κάποια θεραπεία. Εάν όμως υπάρχουν συμπτώματα, τότε θεωρείται απαραίτητη η επικοινωνία με το γιατρό για να καθοριστεί η κατάλληλη θεραπεία, ανάλογα με την υποκείμενη αιτία εμφάνισης της υπότασης.

Εάν ο γιατρός υποψιάζεται πως κάποιο από τα φάρμακα που λαμβάνει ένα άτομο σχετίζεται με τη μείωση που παρατηρείται στην αρτηριακή πίεση, τότε μπορεί να προτείνει αλλαγές στη δόση αυτού ή γενικά αντικατάσταση του συγκεκριμένου φαρμάκου με κάποιο άλλο.

Στην περίπτωση που κάποιο υποκείμενο πρόβλημα υγείας προκαλεί τη χαμηλή αρτηριακή πίεση, ο γιατρός θα συστήσει τη διενέργεια περισσότερων εξετάσεων και αναλόγως με την κατάσταση θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία (πχ. μετάγγιση αίματος, χειρουργική επέμβαση, στένωση των αρτηριών, κλπ).

Εάν η υπόταση οφείλεται σε αφυδάτωση του οργανισμού, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη περισσότερων υγρών και αλατιού, προκειμένου να αυξηθεί ο όγκος του αίματος και επομένως και η αρτηριακή πίεση.

Τι μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση της χαμηλής πίεσης;

Όταν κάποιος έχει υπόταση, το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να συμβουλευτεί το γιατρό του σχετικά με το πώς να την αντιμετωπίσει. Μερικές συμβουλές που μπορεί να συστήσει ο γιατρός είναι οι εξής:

• Κατανάλωση άφθονου νερού
• Αύξηση της πρόσληψης αλατιού
• Χρήση καλτσών συμπίεσης που βελτιώνουν την κυκλοφορία του αίματος
• Αργές κινήσεις
• Αποφυγή κατανάλωσης καφεΐνης και αλκοόλ 

Τι επιπλοκές μπορεί να έχει η χαμηλή πίεση;

Μερικές από τις επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν λόγω της υπότασης είναι οι εξής:

• Τραυματισμοί (πχ. διάσειση, σπάσιμο οστών) λόγω πτώσης, που μπορεί να προκαλέσει η λιποθυμία
• Βλάβες στα όργανα λόγω περιορισμένης κυκλοφορίας του αίματος και οξυγόνου
• Καρδιαγγειακά προβλήματα υγείας
• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση

Συνοπτικά, η αρτηριακή πίεση είναι ένας δείκτης που μετρά την πίεση που ασκεί το αίμα στα αιμοφόρα αγγεία. Η απότομη μείωση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να οφείλεται σε διάφορα πράγματα, συμπεριλαμβανομένης της εγκυμοσύνης, της αφυδάτωσης, ορισμένων φαρμάκων, διατροφικών ελλείψεων ή και πιο σοβαρών καταστάσεων υγείας. Ωστόσο, η χαμηλή αρτηριακή πίεση δεν αποτελεί πάντα λόγο ανησυχίας, καθώς σε μεγαλύτερες ηλικίες ή σε διάφορες ώρες της ημέρας μπορεί να είναι φυσιολογικό να είναι μειωμένη. Σε περίπτωση που εμφανίζονται συμπτώματα όμως, συνιστάται η άμεση επικοινωνία με το γιατρό για την εύρεση της υποκείμενης αιτίας και τη μελέτη της σοβαρότητας της κατάστασης.

Ο Αλεξόπουλος Αναστάσιος είναι Παθολόγος με ιδιωτικό ιατρείο στην Πλατεία Βικτωρίας. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ακολούθως εργάστηκε ως Παθολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Λιβαδειάς, στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών (ΝΝΑ) ενώ έχει διατελέσει και οικογενειακός ιατρός στο ΙΚΑ Πατησίων. Επιπροσθέτως, διετέλεσε Επιμελητής Β' σε