Αρρυθμίες: Πώς να αναγνωρίσεις τα επικίνδυνα συμπτώματα
O όρος αρρυθμία είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει ένα μεγάλο πλήθος παθήσεων. Φυσιολογικά ο καρδιακός παλμός παράγεται από μια μικρή ομάδα κυττάρων που ονομάζονται φλεβόκομβος με τρόπο ρυθμικό και συντεταγμένο. Στις αρρυθμίες είτε λόγω δυσλειτουργίας του φλεβόκομβου είτε του υπόλοιπου "ηλεκτρικού" συστήματος της καρδιάς ή καμιά φορά και του ίδιου του καρδιακού μυ, τα ηλεκτρικά σήματα μπορεί να εμφανίζονται πολύ γρήγορα ή ιδιαιτέρως αργά και συχνά ακανόνιστα.
Οι αρρυθμίες μπορεί να είναι καλοήθεις, χωρίς συμπτώματα και μακροπρόθεσμες συνέπειες για τον ασθενή. Ενίοτε μπορεί να είναι ιδιαιτέρως ενοχλητικές και κάποιες από αυτές να είναι ιδιαιτέρως απειλητικές για την υγεία του ασθενούς. Για τη θεραπεία των αρρυθμιών υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές όπως τα αντιαρρυθμικά φάρμακα, οι εμφυτεύσιμες συσκευές (βηματοδότης ή απινιδωτής) καθώς και οι επεμβατικές θεραπείες (κατάλυση). Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που δεν χρειάζονται καμία θεραπεία. Η πρόγνωση των αρρυθμιών και η θεραπεία τους πάντοτε εξαρτώνται όχι μόνο από το είδος της πάθησης αλλά και από τον βαθμό επιβάρυνσης του ασθενούς και τις συνοδές παθήσεις.
Τι είναι οι αρρυθμίες;
Η αρρυθμία είναι λοιπόν ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει όλες τις καταστάσεις στις οποίες διαταράσσεται ο φυσιολογικός ρυθμός της καρδιάς, η συχνότητα ή και τα δυο μαζί. Υπό κανονικές συνθήκες, η καρδιά χτυπά ρυθμικά και συντεταγμένα. Έτσι διασφαλίζεται η ομαλή ροή αίματος στους ιστούς και κατ' επέκταση η ομαλή θρέψη και οξυγόνωσή τους.
Είναι φυσιολογικό ο καρδιακός ρυθμός να επιταχύνεται κατά τη διάρκεια της άσκησης και να επιβραδύνεται κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης όπως επίσης και η εμφάνιση στιγμιαίων και περιστασιακών καλοήθων αρρυθμιών (όπως για παράδειγμα οι έκτακτες κολπικές συστολές). Ωστόσο, όταν ο καρδιακός ρυθμός είναι συχνά ή παρατεταμένα ακανόνιστος, τότε η φυσιολογική αιμάτωση των ιστών μπορεί να πάσχει και η επίσκεψη στον καρδιολόγο κρίνεται απαραίτητη.
Πώς λειτουργεί το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς;
Η καρδιά είναι ένας μυς που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες. Όλες μαζί φροντίζουν να διατηρούν την κυκλοφορία του αίματος προς τους ιστούς και τα όργανα (π.χ. εγκέφαλο, νεφρούς κ.α) μεταφέροντας σε αυτά οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.
Για να λειτουργήσει σωστά η καρδιά και να αντλήσει αίμα στο υπόλοιπο σώμα, επιβάλλεται οι κοιλότητες αυτές να συσπώνται και να διαστέλλονται με συγκεκριμένη αλληλουχία και ρυθμό. Οι μυϊκές συσπάσεις προκαλούνται από ένα μικρό ηλεκτρικό παλμό που παράγεται στο φυσιολογικό βηματοδότη της καρδιάς, στον φλεβόκομβο. Εν συνεχεία ο ηλεκτρικός αυτός παλμός μεταφέρεται και διαχέεται στις κοιλότητες της καρδιάς από μια ομάδα κυττάρων, που θυμίζουν τη λειτουργία των γνωστών σε όλους μας καλωδίων.
Η ορθή λειτουργία αυτού του συστήματος εξασφαλίζει τη σωστή, διαδοχική και επαναλαμβανόμενη αλληλουχία χαλάρωσης και συστολής των τεσσάρων καρδιακών κοιλοτήτων ώστε η κυκλοφορία και η αιμάτωση του σώματος να κυλούν ομαλά.
Τι προκαλεί τις αρρυθμίες;
Οι καρδιακές αρρυθμίες προκαλούνται από διάφορες αιτίες, με ορισμένες από αυτές να είναι οι ακόλουθες:
- Ευερέθιστος καρδιακός ιστός, που προκαλείται από γενετικές ή επίκτητες αιτίες
- Υψηλή αρτηριακή πίεση
- Ευαισθησία ή τραυματισμός μετά από εγχείρηση στην καρδιά
- Καρδιακός τραυματισμός από έμφραγμα του μυοκαρδίου
- Ανισορροπίες στους ηλεκτρολύτες του αίματος
- Διαταραχές στις βαλβίδες της καρδιάς
- Στεφανιαία νόσος
- Καρδιομυοπάθειες
- Κατάχρηση φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών (π.χ. κοκαΐνη, αλκοόλ)
Ποια τα είδη των αρρυθμιών;
Οι αρρυθμίες ομαδοποιούνται με βάση την ταχύτητα του καρδιακού ρυθμού που τις χαρακτηρίζουν ως ακολούθως:
- Ταχυαρρυθμίες: Όταν η καρδιακή συχνότητα είναι ταχύτερη της φυσιολογικής
- Βραδυαρρυθμίες: Όταν η καρδιακή συχνότητα είναι πιο αργή της φυσιολογικής
Βάσει της προέλευσής τους οι αρρυθμίες διακρίνονται σε:
- Υπερκοιλιακές αρρυθμίες: Όταν προέρχονται από τους κόλπους (άνω μέρος της καρδιάς)
- Κοιλιακές αρρυθμίες: Όταν προέρχονται από το "κάτω" μέρος της καρδιάς, τις κοιλίες
Τι συμπτώματα προκαλούν οι αρρυθμίες;
Τα συμπτώματα των αρρυθμιών μπορεί να ποικίλλουν και να συνδυάζονται ενώ καμιά φορά ενδέχεται να απουσιάζουν τελείως και ο ασθενής να είναι ασυμπτωματικός. Τα συμπτώματα που δυνητικά συνοδεύουν τις καρδιακές αρρυθμίες είναι τα ακόλουθα:
- Αίσθημα παλμών
- Πόνος ή σφίξιμο στο στήθος
- Αίσθημα ανησυχίας
- Ζάλη
- Δύσπνοια
- Κόπωση ή αδυναμία
- Εφίδρωση
- Λιποθυμία ή συγκοπή
Πώς γίνεται η διάγνωση των αρρυθμιών;
Για να γίνει διάγνωση των αρρυθμιών, οι καρδιολόγοι χρησιμοποιούν διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις, όπως οι ακόλουθες:
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα
Το ηλεκτροκαρδιογράφημα καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς
- Holter ρυθμού
Μια μικρή φορητή συσκευή καταγράφει το καρδιογράφημα για μεγάλα διαστήματα που συνήθως κυμαίνονται από είκοσι τέσσερις ώρες έως δύο εβδομάδες. Μετά τη λήξη της καταγραφής ο καρδιολόγος ελέγχει και ερμηνεύει τις πληροφορίες που συλλέγονται στη μνήμη του καταγραφέα
- Εμφυτεύσιμο Holter ρυθμού
Μια μικρή συσκευή που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα του ασθενούς και διαθέτει μπαταρία που διαρκεί έως και τρία χρόνια. Όταν η συσκευή ανιχνεύσει μια αρρυθμία ενεργοποιείται και την καταγράφει. Η καταγραφή μπορεί να ελεγχθεί ασύρματα από τον καρδιολόγο ενώ η συσκευή μπορεί να στείλει ηλεκτρονικά την καταγραφή της αρρυθμίας στον καρδιολόγο ώστε να θέσει τη διάγνωση
- Ηλεκτροφυσιολογική μελέτη
Είναι μια επεμβατική διερεύνηση των αρρυθμιών που βοηθά εξαιρετικά στη διάγνωση των αρρυθμιών καθώς και στη διαβάθμιση κινδύνου. Το κυριότερο πλεονέκτημα όμως της ηλεκτροφυσιολογικής μελέτης είναι η διερεύνηση του μηχανισμού γένεσης της αρρυθμίας
Άλλες δοκιμασίες που θα βοηθήσουν στη διάγνωση των αρρυθμιών αλλά και των αιτίων τους όπως οι δομικές ανωμαλίες της καρδιάς ή η στεφανιαία νόσος είναι:
- Test κοπώσεως σε κυλιόμενο τάπητα ή εργομετρικό ποδήλατο
- Καρδιακός καθετηριασμός (στεφανιογραφία)
- Μαγνητική τομογραφία καρδιάς
- Αξονική στεφανιογραφία (CTCA)
Αντιμετώπιση αρρυθμιών
Το πώς αντιμετωπίζονται οι αρρυθμίες εξαρτάται από τον τύπο τους, τα συμπτώματα και τη συνολική επιβάρυνση του ασθενούς. Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των αρρυθμιών είναι οι ακόλουθες:
Φάρμακα
Τα αντιαρρυθμικά φάρμακα αποσκοπούν στη διακοπή ή στην αποτροπή των αρρυθμιών και ενίοτε στην επαναφορά του καρδιακού ρυθμού στο φυσιολογικό
Βηματοδότης
Ο βηματοδότης είναι μια μικρή συσκευή που συνοδεύεται από ένα ή δύο ηλεκτρόδια η οποία εμφυτεύεται στο στήθος του ασθενούς. Ο βηματοδότης θα υποκαταστήσει το "ηλεκτρικό" σύστημα της καρδιάς όταν αυτό δυσλειτουργεί και προκαλεί απειλητικές για τη ζωή βραδυαρρυθμίες ή και παύσεις τις λειτουργίας της καρδιάς
Ηλεκτρική καρδιοανάταξη
Ηλεκτρική καρδιοανάταξη ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία ο καρδιολόγος χρησιμοποιεί ηλεκτρισμό, με στόχο να διορθώσει την αρρυθμία και η καρδιά να επιστρέψει στον κανονικό της ρυθμό. Ας σημειωθεί ότι η ηλεκτρική ανάταξη γίνεται πάντοτε με τη χορήγηση αναισθητικού
Κατάλυση με καθετήρα
Κατάλυση με καθετήρα ονομάζεται μια επεμβατική διαδικασία που πραγματοποιείται με τη χρήση καθετήρα, κατά την οποία είτε με τοπική, είτε με γενική αναισθησία χορηγούνται βλάβες ώστε να καταστραφεί προσεκτικά ο ένοχος για την αρρυθμία ιστός της καρδιάς
Εμφυτεύσιμος απινιδωτής (καρδιομετατροπέας ή ICD)
Ο εμφυτεύσιμος απινιδωτής (ICD) είναι μια συσκευή που μοιάζει με βηματοδότη αλλά διαθέτει σαφώς πολυπλοκότερους διαγνωστικούς αλγορίθμους αλλά και θεραπευτικές δυνατότητες. Ο απινιδωτής λειτουργεί είτε ως βηματοδότης όταν χρειάζεται είτε χορηγώντας ηλεκτρική απινίδωση (ηλεκτρικό shock) αν η αρρυθμία απειλεί τη ζωή του ασθενούς
Συνοπτικά, ο ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός (αρρυθμία) μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών αιτιών που σχετίζονται με τη δυσλειτουργία της καρδιάς αλλά και άλλων οργάνων ή συστημάτων. Οι καρδιακές αρρυθμίες είναι τις περισσότερες φορές ακίνδυνες. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως χρειάζεται ιατρική παρέμβαση για τη διαχείριση των αιτιών τους αλλά και τη θεραπεία τους είτε αυτή είναι φαρμακευτική είτε επεμβατική είτε συνδυασμός όλων αυτών. Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα αρρυθμίας μαζί με άλλα συμπτώματα όπως κόπωση, ζάλη, δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα παλμών είναι σημαντικό να επισκεφτείτε τον καρδιολόγο σας για να προσδιοριστεί η αιτία τους και να σας χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία, εάν αυτή κριθεί απαραίτητη.