Ωτίτιδα: Διάγνωση και θεραπεία
Άνθρωποι όλων των ηλικιών μπορεί να εμφανίσουν πόνο στο αυτί, ο οποίος οφείλεται στην ωτίτιδα. Ωστόσο, τα παιδιά μπορεί πιο συχνά να παρουσιάσουν ωτίτιδα, η οποία ανάλογα με το τι την έχει προκαλέσει, αντιμετωπίζεται με διαφορετικούς τρόπους.
Τι είναι η ωτίτιδα;
Η ωτίτιδα είναι μια λοίμωξη του αυτιού, η οποία διαχωρίζεται σε 3 είδη ανάλογα με το σημείο του αυτιού στο οποίο εμφανίζεται:
- Μέση ωτίτιδα: λοίμωξη του μέσου αυτιού, που εμφανίζεται πιο συχνά στα παιδιά
- Άσηπτη μέση ωτίτιδα ή Εκκριτική ωτίτιδα: χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση υγρού στο μέσο αυτί, η οποία μπορεί να μην προκαλεί μόλυνση και συμπτώματα, όπως ο πυρετός και ο πόνος στο αυτί
- Εξωτερική ωτίτιδα ή «αυτί του κολυμβητή»: φλεγμονή του εξωτερικού ακουστικού πόρου, δηλαδή του σωλήνα που εκτείνεται μεταξύ του τυμπάνου και του εξωτερικού αυτιού (φλεγμονή στο αυτί)
Η ωτίτιδα μπορεί επίσης να διαχωριστεί σε οξεία ή χρόνια. Η οξεία ωτίτιδα εμφανίζεται ξαφνικά και διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα, κατά το οποίο υπάρχει συνήθως πόνος. Αντιθέτως, η χρόνια ωτίτιδα προκύπτει όταν μια λοίμωξη του αυτιού επανέρχεται συνεχώς ή δεν υποχωρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο αυτί και μακροχρόνια προβλήματα στην ακοή, διάτρηση τυμπανικής μεμβράνης (διάτρηση τυμπάνου σε παιδιά), χολοστεάτωμα κ.τ.λ.
Πώς προκαλείται η ωτίτιδα;
Η μέση ωτίτιδα οφείλεται συνήθως σε κάποια βακτηριακή λοίμωξη, ιογενή λοίμωξη (πχ. κρυολόγημα, γρίπη) ή αλλεργία, η οποία προκαλεί πρήξιμο και συμφόρηση στην εσωτερική επένδυση της μύτης, του λαιμού και της ευσταχιανής σάλπιγγας.
Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένας σωλήνας, μέσω του οποίου γίνεται η σύνδεση του μέσου αυτιού με την περιοχή του ρινοφάρυγγα. Επομένως, η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση της πίεσης του αέρα και την αποστράγγιση του υγρού στο μέσο αυτί.
Όταν η ευσταχιανή σάλπιγγα δεν λειτουργεί σωστά, λόγω κάποιας λοίμωξης, αλλεργίας ή δυσπλασίας της, τότε το υγρό δεν μπορεί να αποστραγγιστεί από το μέσο αυτί με αποτέλεσμα να παρατηρείται συσσώρευση αυτού, που αυξάνει τις πιθανότητες μόλυνσης του αυτιού και εμφάνιση οξείας μέσης ωτίτιδας.
Η εξωτερική ωτίτιδα προκαλείται συνήθως από κάποια βακτηριακή λοίμωξη, ερεθισμό, τραυματισμό, μυκητίαση ή αλλεργία. Οι πιθανότητες εμφάνισης εξωτερικής ωτίτιδας αυξάνονται σημαντικά όταν υπάρχει επανειλημμένη έκθεση του αυτιού στο νερό, καθώς αυτό κάνει τον ακουστικό πόρο πιο ευαίσθητο στη φλεγμονή. Αυτός είναι και ο λόγος που η εξωτερική ωτίτιδα ονομάζεται και «αυτί του κολυμβητή».
Ποια είναι τα συμπτώματα της ωτίτιδας;
Η ωτίτιδα συνήθως επηρεάζει μόνο το ένα αυτί και εμφανίζεται πιο συχνά στα παιδιά. Μερικά από τα πιο κοινά συμπτώματα της ωτίτιδας είναι τα εξής:
- Πόνος στο αυτί, ο οποίος μπορεί να είναι έντονος/οξύς
- Φαγούρα ή ερεθισμός μέσα στο αυτί ή έξω από αυτό
- Προβλήματα ακοής
- Προσωρινή απώλεια ακοής
- Διαρροή υγρού ή πύου από το αυτί
- Πυρετός (38οC ή υψηλότερος)
- Πονοκέφαλος
- Απώλεια όρεξης
- Απώλεια ισορροπίας
- Προβλήματα ύπνου
- Αίσθημα πίεσης στο αυτί
- Ευερεθιστικότητα
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα της ωτίτιδας υποχωρούν μέσα σε 3 ημέρες ή έως και μια εβδομάδα.
Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει η ωτίτιδα;
Τα περισσότερα είδη ωτίτιδας δεν προκαλούν μακροχρόνιες επιπλοκές. Ωστόσο, εάν η ωτίτιδα δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα ή επανέρχεται συνεχώς μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των εξής:
- Προβλήματα ακοής
Η προσωρινή απώλεια ακοής είναι ένα συχνό σύμπτωμα της ωτίτιδας, που διαρκεί μόνο μέχρι έως ότου η λοίμωξη υποχωρήσει. Ωστόσο, οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του αυτιού ή η συσσώρευση υγρού στο μέσο αυτί μπορεί να οδηγήσουν σε πιο σοβαρά προβλήματα ακοής. Συγκεκριμένα, οι βλάβες που δημιουργούνται στις εσωτερικές δομές του αυτιού από τη συσσώρευση υγρού μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε μόνιμη απώλεια ακοής.
- Ρήξη του τυμπάνου
Όταν κάποιος έχει ωτίτιδα, μπορεί να αναπτυχθούν μικρές σχισμές στο τύμπανο, οι οποίες όμως επουλώνονται συνήθως από μόνες τους μέσα σε 72 ώρες. Εάν ωστόσο, η σχισμή αυτή δεν επουλωθεί μετά από 6 εβδομάδες, τότε μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αποκατάσταση του τυμπάνου.
- Εξάπλωση της λοίμωξης σε άλλους ιστούς
Όταν η ωτίτιδα δεν θεραπεύεται κατάλληλα ή δεν υπάρχει ανταπόκριση στη θεραπεία, η λοίμωξη του αυτιού μπορεί να εξαπλωθεί σε άλλους κοντινούς ιστούς. Για παράδειγμα, η λοίμωξη μπορεί να επηρεάσει το μαστοειδές οστό, που βρίσκεται πίσω από το αυτί και να οδηγήσει σε μαστοειδίτιδα.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, μια σοβαρή λοίμωξη του μέσου αυτιού μπορεί επίσης να εξαπλωθεί σε ιστούς του περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, προκαλώντας μηνιγγίτιδα.
Μια εξωτερική ωτίτιδα μπορεί επίσης να εξαπλωθεί από τον ακουστικό πόρο στα οστά που περιβάλλουν το αυτί. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται νεκρωτική εξωτερική ωτίτιδα και παρόλο που είναι σπάνια είναι πολύ σοβαρή και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση, καθώς μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο εάν αφεθεί δίχως θεραπεία.
- Καθυστέρηση ανάπτυξης ή ομιλίας σε μικρά παιδιά
Η προσωρινή απώλεια ακοής σε βρέφη ή μικρά παιδιά, λόγω της ωτίτιδας, μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας και γενικότερα των δεξιοτήτων τους.
Διάγνωση ωτίτιδας
Ο ωτορινολαρυγγολόγος χρησιμοποιεί ένα όργανο, που ονομάζεται ωτοσκόπιο, για να εξετάσει τα αυτιά ενός ατόμου που παρουσιάζει συμπτώματα ωτίτιδας. Ένα πρώτο σημάδι που παρατηρείται συνήθως σε άτομα με ωτίτιδα είναι η αλλαγή στη όψη του τυμπάνου, το οποίο αντί για ροζ γκρι χρώμα και διαφανή όψη, είναι ερεθισμένο/κόκκινο, πρησμένο και φλεγμαίνει (πρησμένο κόκκινο αυτί, πρησμένο αυτί εξωτερικά).
Σε μερικές περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει πνευματικό ωτοσκόπιο για τη διάγνωση της ωτίτιδας. Συγκεκριμένα, το όργανο αυτό στέλνει μια μικρή ποσότητα αέρα στο τύμπανο και βοηθά το γιατρό να διαπιστώσει εάν υπάρχει υγρό πίσω από αυτό ή όχι. Σε φυσιολογικές συνθήκες, ένα υγιές τύμπανο πρέπει να κινείται από τον αέρα που στέλνει το πνευματικό ωτοσκόπιο. Εάν παρατηρηθεί ελάχιστη ή καθόλου κίνηση του τυμπάνου, τότε είναι σίγουρο πως υπάρχει υγρό στο μέσο αυτί.
Σε περίπτωση που υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη διάγνωση ή εάν κάποιος παρουσιάζει μακροχρόνια συμπτώματα ωτίτιδας, ο γιατρός μπορεί να πραγματοποιήσει μερικές ακόμη εξετάσεις, όπως:
- Τυμπανομετρία
Σε αυτή την εξέταση, ο γιατρός χρησιμοποιεί ένα ειδικό όργανο που μετρά την κίνηση της μεμβράνης του τυμπάνου και την πίεση στην περιοχή του μέσου αυτιού. Οι πληροφορίες αυτές βοηθούν το γιατρό να σχηματίσει μια καλύτερη εικόνα για τη λειτουργία του μέσου αυτιού και της ευσταχιανούς σάλπιγγας.
- Ακουστική ανακλασομετρία
Μέσω της ακουστικής ανακλασομετρίας, ο γιατρός μετρά τον ήχο που αντανακλάται από το τύμπανο, ως ένα μέτρο ανίχνευσης υγρού στο μέσο αυτί. Συγκεκριμένα, ένα υγιές τύμπανο απορροφά το μεγαλύτερο μέρος του ήχου, ενώ όταν υπάρχει υγρό στο μέσο αυτί, το μεγαλύτερο μέρος του ήχου αντανακλάται από το τύμπανο.
- Παρακέντηση τυμπανικής μεμβράνης
Σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν δεν έχει υπάρχει ανταπόκριση σε προηγούμενες θεραπείες για την ωτίτιδα, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει τη μέθοδο παρακέντησης της τυμπανικής μεμβράνης. Σε αυτή τη διαδικασία, χρησιμοποιείται μία μικρή ένεση για την διάτρηση του τυμπάνου, ώστε να μπορέσει να ληφθεί ένα δείγμα από το υγρό στο μέσο αυτί. Στη συνέχεια, το υγρό αυτό ελέγχεται για την παρουσία ιών ή βακτηρίων.
Τέλος, ο γιατρός πρέπει επίσης να ελέγξει το λαιμό ή τη μύτη ίσως και να ακούσει την αναπνοή μέσω στηθοσκόπιου για να εξετάσει το ενδεχόμενο ύπαρξης κάποιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, που μπορεί να σχετίζεται με την ωτίτιδα.
Ποια είναι η θεραπεία της ωτίτιδας;
- Θεραπεία μέσης ωτίτιδας
Η θεραπεία της ωτίτιδας εξαρτάται από την ηλικία, τη σοβαρότητα, το είδος της ωτίτιδας και το εάν το υγρό υπάρχει στο μέσο αυτί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Εάν κάποιος έχει ήπια ωτίτιδα, ο γιατρός μπορεί να συστήσει την παρακολούθηση των συμπτωμάτων και αναμονή για 2-3 ημέρες πριν χορηγήσει αντιβιοτικά. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στο ότι τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα μιας ήπιας ωτίτιδας υποχωρούν από μόνα τους μέσα σε μερικές ημέρες, ενώ η λοίμωξη εξαφανίζεται μέσα σε 1-2 εβδομάδες, με χρήση ρινικού σπρέι για ρινική αποσυμφόρηση και ίσως χρήση αντιισταμινικών χαπιών.
Για την ανακούφιση του πόνου στο αυτί και του πυρετού από την ωτίτιδα, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όπως η ιβουπροφαίνη και η ακεταμινοφαίνη.
Σε περίπτωση που κάποιος έχει σοβαρή ωτίτιδα ή τα συμπτώματα δεν υποχωρούν μετά από 2-3 ημέρες, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντιβιοτικά (σε μορφή δισκίων δια του στόματος ή σταγόνων που εφαρμόζονται κατευθείαν στα αυτιά) για τη θεραπεία της λοίμωξης και χρήση ρινικού σπρέι για ρινική αποσυμφόρηση και ίσως χρήση αντιισταμινικών χαπιών.
Εάν ένα παιδί εμφανίζει συχνά επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις στο αυτί ή συσσώρευση υγρού στο μέσο αυτί ακόμη και μετά τη λήψη αντιβιοτικής αγωγής, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη διενέργεια μυριγγοτομής. Η μυριγγοτομή είναι μια χειρουργική επέμβαση που περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας μικρής τομής στη μεμβράνη του τυμπάνου για την εισαγωγή ενός μικρού σωληνάριου που βοηθά στην αφαίρεση του υγρού από το μέσο αυτί και ανακούφιση της πίεσης σε αυτό. Η διαδικασία αυτή διαρκεί για περίπου 10 λεπτά και το σωληνάκι πέφτει μετά από 6-12 μήνες μόνο του, επιτρέποντας έτσι στο τύμπανο να επουλωθεί.
- Θεραπεία εξωτερικής ωτίτιδας
Η θεραπεία της εξωτερικής ωτίτιδας, γίνεται με χρήση αντιβιοτικών σταγόνων ή /και ίσως με χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, σε μερικές περιπτώσεις και αντιβιοτικών χαπιών.
Η ωτίτιδα είναι μια λοίμωξη που μπορεί να επηρεάσει είτε το μέσο είτε το εξωτερικό αυτί. Το βασικότερο σύμπτωμα είναι ο πόνος στο αυτί και η εκροή υγρού ή πύου από αυτό. Παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις η ωτίτιδα υποχωρεί από μόνη της, είναι πιθανό τα συμπτώματα να επιμείνουν σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές εάν δεν αντιμετωπιστούν, όπως η απώλεια της ακοής.
Σε ήπια περιστατικά ωτίτιδας μπορεί να μην χρειαστεί θεραπεία, ενώ σε σοβαρότερα η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τη λήψη αντιβιοτικών ή την μυριγγοτομή για την αφαίρεση του συσσωρευμένου υγρού στα αυτιά.
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ear-infections/symptoms-causes/syc-20351616
- https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/otitis-media