Σύνδρομο Asperger: Ποια είναι τα συμπτώματα
Όταν συναντάτε κάποιον με σύνδρομο Asperger, μπορεί να παρατηρήσετε αμέσως δύο πράγματα. Είναι εξίσου έξυπνοι με άλλους ανθρώπους, αλλά έχουν περισσότερα προβλήματα με τις κοινωνικές δεξιότητες. Έχουν επίσης την τάση να εστιάζουν εμμονικά σε ένα θέμα ή να εκτελούν τις ίδιες συμπεριφορές ξανά και ξανά. Το σύνδρομο Asperger είναι μια κατάσταση που εμπίπτει στην ομπρέλα των διαταραχών του φάσματος του αυτισμού, επηρεάζοντας την ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί και να αλληλεπιδρά κοινωνικά. Πρόκειται για άτομα, συνήθως ευφυή, που σχετίζονται με την πραγματικότητα με έναν ιδιαίτερο δικό τους τρόπο: αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα αλλά και τις κοινωνικές σχέσεις με έναν κυριολεκτικό τρόπο, οι κοινωνικές συμβάσεις δεν έχουν νόημα για αυτά και το συναίσθημά τους πολλές φορές είναι απρόσφορο. Όταν χρειάζονται βοήθεια, δεν γνωρίζουν πώς να τη ζητήσουν ή όταν παθαίνουν πανικό μπορεί να μοιάζουν ανέκφραστοι. Έχουν μια ιδιαίτερη προτίμηση στις λεπτομέρειες και εμμονές στο να κατατάσσουν αντικείμενα ή έννοιες. Ακούγεται για κάτι διαφορετικό σίγουρα και όχι απαραίτητα παθολογικό. Ωστόσο, για τα πρώτα τουλάχιστον 15 χρόνια ζωής, τα ίδια τα παιδιά αλλά και το πλαίσιο τους βιώνουν τις ιδιαιτερότητες αυτές ως μια μορφή αναπηρίας.
Το προνήπιο που δεν προσαρμόζεται με τίποτα στον παιδικό σταθμό, που χτυπάει άλλα παιδιά αν κάποιος "του" πάρει την πορτοκαλί μπάλα, που δεν τηρεί τη σειρά, που χτυπάει τη δασκάλα. Το παιδί που αποκαλούν κακομαθημένο και θεωρούν ότι δεν διδάχτηκε βασικές αρχές συμπεριφοράς από την οικογένεια του, που δεν έχει όρια, που οι γονείς του ενδιαφέρονται μόνο για τη μαθησιακή του ικανότητα, που είναι παραμελημένο, κακοποιημένο, που οι γονείς του αποφασίζουν να του κάνουν πάρτι και αυτό κάθεται τρομοκρατημένο στη γωνία με την πορτοκαλί μπάλα, που οι γονείς του δεν πιστεύουν αυτά που λένε οι δασκάλες στον παιδικό σταθμό γιατί μέσα στο σπίτι όπου ακολουθά τις ρουτίνες του και τα ενδιαφέροντά του είναι ήρεμο, τον θαυμάζουν γιατί εκεί που είναι το ενδιαφέρον του, η εμμονή του παρουσιάζει ικανότητες πολύ μεγαλύτερες από την ηλικία του, πολλές φορές έχει μειωμένη ανοχή στη ματαίωση και δυσκολεύεται να απομακρυνθεί από τους γονείς του. Συνήθως τον αγαπούν και δεν τον καταλαβαίνουν και ο περίγυρός του τον θεωρεί "το δύσκολο παιδί".
Τι είναι το σύνδρομο Asperger;
Το σύνδρομο Asperger ήταν μια αναπτυξιακή διαταραχή που θεωρούνταν μέρος του φάσματος του αυτισμού. Πήρε το όνομά του από τον αυστριακό παιδίατρο Hans Asperger, ο οποίος αναγνώρισε για πρώτη φορά την πάθηση τη δεκαετία του 1940.
Το σύνδρομο Asperger χαρακτηριζόταν από δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένα ενδιαφέροντα και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Ωστόσο, τα άτομα με σύνδρομο Asperger είχαν συνήθως μέτρια ή ανώτερη του μέσου όρου νοημοσύνη και γλωσσικές δεξιότητες και δεν παρουσίαζαν σημαντικές καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη ή στη διανοητική λειτουργία.
Το 2013, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία επικαιροποίησε τα διαγνωστικά της κριτήρια για τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού και συγχώνευσε το σύνδρομο Asperger με άλλες παρόμοιες καταστάσεις υπό τον ομώνυμο όρο "Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος" (ΔΑΦ). Ο όρος "σύνδρομο Asperger" εξακολουθεί μερικές φορές να χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη για να αναφέρεται σε άτομα που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την προηγούμενη διάγνωση του συνδρόμου Asperger.
Ποιες οι ενδείξεις και τα συμπτώματα του συνδρόμου Asperger;
Τα σημάδια και τα συμπτώματα του συνδρόμου Asperger, το οποίο θεωρείται πλέον μέρος της διαταραχής του φάσματος του αυτισμού (ΔΦΑ), μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά γενικά περιλαμβάνουν:
- Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση: δυσκολία σύναψης και διατήρησης φιλικών σχέσεων, αποφυγή της οπτικής επαφής, προτίμηση της μοναξιάς και δυσκολία στην κατανόηση μη λεκτικών ενδείξεων, όπως η γλώσσα του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου και ο τόνος της φωνής
- Δυσκολίες επικοινωνίας: καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, δυσκολία στην έναρξη ή τη διατήρηση συνομιλιών, πολύ κυριολεκτική κατανόηση της γλώσσας, δυσκολία με τον σαρκασμό ή το χιούμορ και ασυνήθιστα επίσημο ύφος ομιλίας
- Περιορισμένα ενδιαφέροντα και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές: επικεντρώνονται έντονα σε ένα ή λίγα ενδιαφέροντα, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην αλλαγή, επαναλαμβάνουν ενέργειες ή φράσεις, έχουν συγκεκριμένες ρουτίνες ή τελετουργίες και είναι υπερβολικά ευαίσθητοι σε ορισμένα ερεθίσματα όπως ο θόρυβος ή το φως
- Δυσκολία με την εκτελεστική λειτουργία: δυσκολία με τον προγραμματισμό, την οργάνωση και την ολοκλήρωση εργασιών, εύκολη απόσπαση της προσοχής και προβλήματα με τη διαχείριση του χρόνου
- Δυσκολίες κινητικού συντονισμού: αδέξιες κινήσεις, καθυστερημένες αδρές κινητικές δεξιότητες και δυσκολία με τις λεπτές κινητικές δεξιότητες
Σε τι ηλικία εκδηλώνονται τα συμπτώματα του συνδρόμου Asperger;
Τα συμπτώματα του συνδρόμου Asperger γίνονται συνήθως εμφανή κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας. Ωστόσο, η ηλικία κατά την οποία τα συμπτώματα γίνονται για πρώτη φορά αντιληπτά μπορεί να διαφέρει από παιδί σε παιδί.
Ορισμένα παιδιά με ΔΦΑ μπορεί να παρουσιάσουν σημάδια της πάθησης πριν από την ηλικία των δύο ετών, ενώ άλλα μπορεί να μην εμφανίσουν αξιοσημείωτα συμπτώματα μέχρι την παιδική ηλικία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συμπτώματα της ΔΦΑ μπορεί να μην γίνουν εμφανή μέχρι την εφηβεία ή την ενηλικίωση.
Το πότε θα γίνουν ακριβώς αντιληπτά οι χαρακτηριστικές αυτές συμπεριφορές αντιληπτές ως κάτι ξέχωρο από το κανονικό είναι πολυπαραγοντικό:
- Πόσο λειτουργικός είναι στην πραγματικότητα των απαιτήσεων του σπιτιού του; του 1ου ή 2ου έτους παιδικού σταθμού, του νηπιαγωγείου, στην 1η δημοτικού, στην 4η ή 5η δημοτικού;
- Πόσο φροντιστικό είναι το οικογενειακό περιβάλλον τους;
- Τι δείκτη νοημοσύνης έχει;
- Τι ικανότητα συγκέντρωσης έχει;
- Είναι πρωτότοκος;
- Είναι ευαισθητοποιημένοι για αυτή την κλινική οντότητα οι δάσκαλοι, παιδίατροι που πλαισιώνουν την οικογένεια;
- Είναι ανοικτοί οι γονείς σε μια αξιολόγηση;
Μια αξιολόγηση που μπορεί να γίνει στα 3 λόγω μιας ευαισθητοποιημένης νηπιαγωγού ή στα 10 μετά από έναν άγριο καυγά με ένα συμμαθητή που του έκανε bulling και του προξένησε σοβαρό τραυματισμό.
Το σύνδρομο Asperger και οι διαφορές του με τον αυτισμό
Το σύνδρομο Asperger θεωρούνταν προηγουμένως ξεχωριστή διάγνωση από τον αυτισμό, αλλά τώρα θεωρείται μέρος της διαταραχής του φάσματος του αυτισμού (ΔΦΑ). Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες διαφορές στον τρόπο διάγνωσης του συνδρόμου Asperger και στα συγκεκριμένα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτό.
Μια σημαντική διαφορά είναι ότι τα άτομα με σύνδρομο Asperger συνήθως δεν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη ή στη διανοητική λειτουργία. Στην πραγματικότητα, μπορεί να έχουν νοημοσύνη και γλωσσικές δεξιότητες άνω του μέσου όρου. Αντίθετα, τα άτομα με τυπικό αυτισμό μπορεί να έχουν καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και τη νοητική λειτουργία, καθώς και πιο σοβαρές κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες.
Μια άλλη διαφορά είναι ότι τα άτομα με σύνδρομο Asperger μπορεί να έχουν ένα στενότερο φάσμα ενδιαφερόντων και μπορεί να έχουν περισσότερα κοινωνικά κίνητρα σε σχέση με τα άτομα με τυπικό αυτισμό. Μπορεί επίσης να έχουν λιγότερα προβλήματα με επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και αισθητηριακά ζητήματα.
Μια σημαντική διαφορά είναι ότι το Asperger με μια κατάλληλη και έγκαιρη παρέμβαση σε ένα άτομο ικανής ευφυΐας μπορεί να σταματήσει να υπάρχει ως διάγνωση. Δηλαδή με τη σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη, μαθαίνουν κοινωνικούς κανόνες, έστω μνημονικά, στέκονται δίπλα σε άτομα που τους αγαπάνε, αξιοποιούν τις εμμονές του κατά προτίμηση στο επάγγελμα τους και καταφέρνουν να ελίσσονται και αυτά με στόχο την επίτευξη μιας αυτονομίας. Η δημιουργία δικής τους οικογένειας είναι δύσκολη αν και όχι ακατόρθωτη.
Πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου Asperger;
Το σύνδρομο Asperger δεν θεωρείται πλέον ξεχωριστή διάγνωση από τον αυτισμό και περιλαμβάνεται πλέον στον γενικό όρο Διαταραχή του Φάσματος του Αυτισμού (ΔΦΑ). Η διάγνωση της ΔΦΑ γίνεται συνήθως από εξειδικευμένο γιατρό, όπως παιδίατρο και ψυχίατρο ή ψυχολόγο, με βάση μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση της συμπεριφοράς, της ανάπτυξης και του ιατρικού ιστορικού του ατόμου.
Η διάγνωση σε οποιαδήποτε ηλικία του Asperger-φάσμα αυτισμού είναι για κάθε γονιό μια τρομερά απογοητευτική-αποκαρδιωτική διάγνωση που μέσα του διστάζει να βάλει το παιδί του δίπλα στην αναπηρία "αυτισμός" και επαναστατεί προσάπτοντας στον ειδικό τα επιτεύγματα του παιδιού του. Σε αυτούς τους γονείς θα ήθελα να απαντήσω ότι οι διαγνώσεις είναι ταμπέλες που υπάρχουν για να παίρνουμε χρήματα από το ασφαλιστικό μας ταμείο, να κάνουμε τις ενδεικνυόμενες θεραπείες για να ελεγχθούν τα συμπτώματα και να ισορροπήσει καλύτερα το παιδί στο πλαίσιο που ξεκίνησε να δυσλειτουργεί π.χ. σχολείο. Στόχος είναι η αυτονομία, η αυτάρκεια και ευχή για ανατροπή της διάγνωσης δηλαδή να μην πληρεί πλέον τα κριτήρια της διάγνωσης. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή η οικογένεια χάνει την οικονομική αποζημίωση των θεραπειών.
Η διαγνωστική διαδικασία για τη ΔΦΑ μπορεί να περιλαμβάνει:
- Αναπτυξιακό έλεγχο: Πρόκειται για μια σειρά ερωτήσεων ή δοκιμασιών για την αξιολόγηση της αναπτυξιακής προόδου του παιδιού και τον εντοπισμό τυχόν ανησυχητικών περιοχών
- Συνολική διαγνωστική αξιολόγηση: Αυτή συνήθως περιλαμβάνει μια διεξοδική αξιολόγηση της επικοινωνίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της συμπεριφοράς του ατόμου, καθώς και μια αξιολόγηση των γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων του. Η αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει άμεση παρατήρηση, συνεντεύξεις με το άτομο και τους φροντιστές του και τυποποιημένες αξιολογήσεις
- Ιατρική αξιολόγηση: Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει φυσική εξέταση και εξετάσεις για τον αποκλεισμό άλλων ιατρικών καταστάσεων που μπορεί να προκαλούν ή να συμβάλλουν στα συμπτώματα του ατόμου
- Αξιολόγηση της προσαρμοστικής λειτουργίας: Αυτό περιλαμβάνει αξιολόγηση της ικανότητας του ατόμου να εκτελεί καθημερινές δραστηριότητες, όπως η αυτοφροντίδα, η επικοινωνία και η κοινωνική αλληλεπίδραση
Τα διαγνωστικά κριτήρια για τη ΔΦΑ βασίζονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), το οποίο περιγράφει συγκεκριμένα συμπτώματα και συμπεριφορές που πρέπει να υπάρχουν για τη διάγνωση της ΔΦΑ.
Όσο νωρίτερα διαγνωστούν τα παιδιά, τόσο συντομότερα μπορούν να ξεκινήσουν αποτελεσματικές θεραπείες που θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν να ζήσουν όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα, παρά τους όποιους περιορισμούς μπορεί να επιφέρει η μοναδική τους εμπειρία με την πάθηση.