Γαστρεντερίτιδα: Συμπτώματα, αντιμετώπιση και διατροφή

Τζιτζή Δήμητρα

Γαστρεντερολόγος

15 Μαϊ 2023

Συχνά, όταν κάποιος αντιμετωπίζει συμπτώματα όπως διάρροια και έμετο, αυτά οφείλονται στη γαστρεντερίτιδα, ή αλλιώς γνωστή και ως στομαχική γρίπη. Στην περίπτωση της γαστρεντερίτιδας, όλο το γαστρεντερικό σύστημα ερεθίζεται και προκαλείται φλεγμονή, η οποία οφείλεται είτε σε ιογενή, είτε σε βακτηριακή λοίμωξη. Παρόλο που τα συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας συνήθως δεν είναι σοβαρά, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνουν, με αποτέλεσμα να απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, για να αποφευχθεί η σοβαρή αφυδάτωση και η διαταραχή ηλεκτρολυτών. Στο άρθρο αυτό θα βρείτε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την γαστρεντερίτιδα, όπως το πώς μεταδίδεται, ποια είναι τα συμπτώματα, ποιες τροφές θα σας βοηθήσουν και πότε πρέπει να επισκεφθείτε γιατρό.

Τι είναι η γαστρεντερίτιδα;

Η γαστρεντερίτιδα είναι μια φλεγμονή της εσωτερικής επένδυσης των εντέρων και του στομάχου. Παρόλο που συχνά αποκαλείται «γρίπη του στομάχου», δεν προκαλείται από ιούς  της γρίπης, με αποτέλεσμα αυτός ο όρος να μην είναι ιατρικά σωστός και θα ήταν πιο ορθός ο όρος «ίωση του στομάχου». Η γαστρεντερίτιδα είναι μια αρκετά συχνή πάθηση, η οποία επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών, αλλά περισσότερο εμφανίζεται στα μικρά παιδιά.

Γαστρεντερίτιδα αίτια

Η γαστρεντερίτιδα μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες όπως:

• Ιούς
• Βακτήρια
• Παράσιτα
• Χημικά συστατικά
• Αντιδράσεις σε ορισμένα φάρμακα ή τρόφιμα

Η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι η πιο συνηθισμένη μορφή γαστρεντερίτιδας, η οποία προκαλείται στις περισσότερες περιπτώσεις από νανοϊούς και ροταϊούς.

Όσον αφορά τη βακτηριακή γαστρεντερίτιδα, αυτή μπορεί να οφείλεται σε βακτήρια, όπως το E.coli, η σαλμονέλα και το καμπυλοβακτηρίδιο, τα οποία μεταδίδονται συνήθως από μη κατάλληλα μαγειρεμένα πουλερικά και αυγά.

Η γαστρεντερίτιδα που προκαλείται από παράσιτα (πχ. giardia και cryptosporidium) είναι πιο σπάνια, αλλά μπορεί να εμφανιστεί μετά από κολύμπι σε μολυσμένες πισίνες ή κατανάλωση μολυσμένου νερού.

Όταν η γαστρεντερίτιδα προκύπτει ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης μολυσμένων τροφών ή ποτών με ιούς, βακτήρια ή άλλες μολυσματικές ουσίες, τότε ονομάζεται τροφική δηλητηρίαση.

Πώς μεταδίδεται η γαστρεντερίτιδα;

Η ιογενής γαστρεντερίτιδα μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα από άτομο σε άτομο. Μερικοί από τους πιθανούς τρόπους μετάδοσής της είναι οι εξής:

• Στενή επαφή με κάποιον που έχει γαστρεντερίτιδα
• Επαφή με μολυσμένες επιφάνειες ή αντικείμενα και στη συνέχεια άγγιγμα του στόματος, της μύτης ή των ματιών
• Μη σωστό πλύσιμο των χεριών μετά την τουαλέτα
• Κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων

Η γαστρεντερίτιδα μπορεί να προκληθεί και με άλλους, λιγότερο συχνούς, τρόπους όπως:

• Η πρόσληψη βαρέων μετάλλων (αρσενικό, κάδμιο, μόλυβδος ή υδράργυρος) από το  πόσιμο νερό
• Η πρόσληψη τοξινών από ορισμένα θαλασσινά
• Ορισμένα φάρμακα, όπως αντιβιοτικά, φάρμακα χημειοθεραπείας, αντιόξινα, κλπ

Ένα άτομο που έχει γαστρεντερίτιδα είναι συνήθως πιο μεταδοτικό από την ημέρα που ξεκινούν τα συμπτώματά του έως και 48 ώρες μετά την απαλλαγή του από αυτά. Σε μερικές  περιπτώσεις όμως, ένα άτομο μπορεί να μεταδίδει τη λοίμωξη και για ένα μικρό χρονικό διάστημα πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων ή μετά την παρέλευση αυτών.

Ποια είναι τα συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας;

Τα κύρια συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας μπορεί να εμφανίζονται όλα ή  κάποια από αυτά σε έναν ασθενή.

Ίωση γαστρεντερίτιδας συμπτώματα:

• Υδαρής διάρροια
• Έμετος
• Πόνος ή κράμπες στο στομάχι
• Ναυτία
• Πονοκέφαλος
• Πόνοι στο σώμα
• Ήπιος πυρετός
• Απώλεια όρεξης

Η διάρροια και ο έμετος σε άτομα με γαστρεντερίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Συνεπώς σε περιπτώσεις που υπάρχουν συμπτώματα όπως η ξηροδερμία ή η ξηροστομία, η ζαλάδα και υπερβολική δίψα, απαιτείται άμεση επικοινωνία με το γιατρό.

Τα περισσότερα συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας εμφανίζονται έως και μια ημέρα μετά τη μόλυνση και συνήθως διαρκούν λιγότερο από 1 εβδομάδα, αν και είναι πιθανό να διαρκέσουν και περισσότερο.

Ποιες είναι οι ευπαθείς ομάδες και πώς τις επηρεάζει;

Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν γρήγορα από τη γαστρεντερίτιδα, υπάρχουν ορισμένες ομάδες ανθρώπων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρότερα συμπτώματα γαστρεντερίτιδας. Αυτές περιλαμβάνουν:

• Έγκυες γυναίκες
• Ηλικιωμένοι
• Βρέφη & μικρά παιδιά
• Βρέφη που γεννήθηκαν πρόωρα ή έχουν άλλες παθήσεις
• Άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή άλλα σοβαρά προβλήματα  υγείας

Τα άτομα που ανήκουν στις παραπάνω ευπαθείς ομάδες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αφυδάτωση ή άλλα πιο σοβαρά προβλήματα λόγω της διάρροιας και του εμέτου, που προκαλεί η γαστρεντερίτιδα.

Μερικά συμπτώματα που πρέπει να οδηγήσουν κάποιον, που ανήκει στις παραπάνω ομάδες, στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας είναι τα εξής:

• Διάρροια που διαρκεί για περισσότερες από 2 συνεχόμενες ημέρες
• Υψηλός πυρετός
• Συχνοί έμετοι
• Διάρροια 6 ή περισσότερες φορές την ημέρα
• Έλλειψη ενέργειας
• Έντονος πόνος στην κοιλιά ή στο ορθό
• Μαύρα κόπρανα ή κόπρανα που περιέχουν αίμα ή πύον
• Συμπτώματα αφυδάτωσης (δίψα, ξηροστομία, πονοκέφαλος, σκουρόχρωμα ούρα)

Τι διατροφή να ακολουθήσετε;

Γαστρεντερίτιδα θεραπεία

Όσοι αντιμετωπίζουν γαστρεντερίτιδα πρέπει αρχικά να καταναλώνουν πολλά υγρά για να αποφύγουν το ενδεχόμενο της αφυδάτωσης, λόγω της μεγάλης απώλειας υγρών από τον έμετο και τη διάρροια. Ωστόσο, πρέπει να προτιμάται η πρόσληψη μικρών ποσοτήτων υγρών κάθε φορά (πχ μια κουταλιά της σούπας νερό, ανά τακτά χρονικά διαστήματα) και όχι μεγάλων ποσοτήτων ταυτόχρονα, διότι αυτό μπορεί να επιδεινώσει τη διάρροια και τον έμετο.

Στην περίπτωση αφυδάτωσης, η κατανάλωση ροφημάτων επανυδάτωσης με ηλεκτρολύτες θεωρείται επίσης ευεργετική.

Όσον αφορά την πρόσληψη τροφής, συνιστάται η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων απλών, εύπεπτων φαγητών, όπως η σούπα, το ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα κράκερς με αλάτι, οι μπανάνες και το κοτόπουλο. Σε περίπτωση που επιστρέψει η ναυτία, τότε καλό είναι να  μειωθεί η ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται.

Τροφές όπως το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η καφεΐνη, το αλκοόλ, τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά ή καρυκεύματα, φυτικές ίνες, καθώς και το κάπνισμα πρέπει να αποφεύγονται για την επίτευξη γρηγορότερης ανάρρωσης από τη γαστρεντερίτιδα.

Σε περίπτωση που η διάρροια και ο έμετος συνεχίσουν για πολλές μέρες, ο γιατρός μπορεί να συστήσει επίσης τη χρήση αντιδιαρροϊκών φαρμάκων ή φαρμάκων κατά του εμέτου.

Πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε γαστρεντερολόγο;

Η επικοινωνία με ένα γαστρεντερολόγο θεωρείται απαραίτητη εάν συμβαίνουν τα παρακάτω:

• Ο έμετος διαρκεί για περισσότερες από 2 ημέρες
• Η διάρροια επιμένει για περισσότερο από 2 ημέρες και εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Εμφανίζεται αίμα στον έμετο ή στη διάρροια
• Υπάρχει υψηλός πυρετός (39°C και πάνω)
• Κατά την ορθοστασία υπάρχει ζαλάδα ή λιποθυμία
• Υπάρχουν σοβαρά υποκείμενα προβλήματα υγείας, όπως η νεφρική ή ηπατική νόσος και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Εμφανίζεται ξαφνικός και έντονος πόνος στην κοιλιά
• Τα συμπτώματα δεν βελτιώνονται καθόλου με την πάροδο των ημερών
• Υπάρχουν συμπτώματα αφυδάτωσης

Τα ανησυχητικά συμπτώματα της αφυδάτωσης είναι τα εξής:

• Ελάχιστη ούρηση κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Υπερβολική δίψα
• Ξηροστομία
• Ζαλάδα
• Γρήγορος καρδιακός παλμός και αναπνοή
• Θολή όραση
• Αναπνευστικές δυσκολίες
• Μυϊκή αδυναμία
• Σύγχυση

Η Τζιτζή Δήμητρα είναι Γαστρεντερολόγος με ιδιωτικό ιατρείο στο Χαλάνδρι. Είναι πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μετά την εκπλήρωση της υποχρεωτικής υπηρεσίας υπαίθρου ως αγροτικός γιατρός, έλαβε την ειδικότητα της Γαστρεντερολογίας. Διετέλεσε Επιμελήτρια στο Ενδοσκοπικό τμήμα του 1ου Νοσοκομείου ΙΚΑ Αθην